عوامل مرطوب کننده نقش کلیدی در تنظیم سطح رطوبت پوست دارند و در عین حال از خشک شدن لایه محافظ پوست جلوگیری می‌کنند. برای کاهش آسیب‌های احتمالی پوست، تهیه محصولاتی با قابلیت‌های مرطوب‌کننده استثنایی که با انتظارات مصرف‌کننده مطابقت دارد، امری ضروری است. با مطالعه این مطلب می‌توانید به درک درست و اولیه‌ای از انواع مختلف مواد مرطوب‌کننده مورد استفاده در فرمولاسیون‌های آرایشی بهداشتی، نحوه عملکرد‌ آن‌ها و انتخاب بهترین نوع آن بسته به هدف محصول و نیاز مصرف‌کننده دست یابید.

ماده مرطوب کننده (Moisturizers) چیست؟

عوامل مرطوب کننده از اجزای ضروری و جدانشدنی محصولات مراقبت از پوست و آرایشی و بهداشتی هستند که برای آبرسانی و تغذیه پوست طراحی شده‌اند. این عوامل با تامین مجدد رطوبت، بهبود عملکرد لایه محافظ پوست و جلوگیری از کم آبی، نقش مهمی در حفظ سلامت پوست دارند. در حوزه لوازم آرایشی، عوامل مرطوب کننده به عنوان اجزای اساسی در محصولات مختلف مراقبت از پوست، از جمله کرم‌ها، لوسیون‌ها، سرم‌ها و مرطوب کننده‌های پوستی عمل می‌کنند. این دسته از مواد توانایی بسیار مناسبی برای رفع نگرانی‌های رایج پوستی مانند خشکی، پوسته پوسته شدن و بافت خشن پوست دارند. علاوه بر این، عوامل مرطوب کننده، اثربخشی کلی و تجربه حسی فرمولاسیون‌های مراقبت از پوست را ارتقاء داده و قابلیت پخش، جذب و اثرات مرطوب‌کنندگی آن‌ها را افزایش می‌دهند.

نقش مرطوب کننده‌ها در حفظ رطوبت و سلامت کلی پوست

بیرونی ترین لایه پوست که به لایه شاخی پوست معروف است به عنوان یک سد و لایه محافظ عمل کرده که از دست دادن رطوبت پوست را کنترل کرده و از پوست در برابر عوامل خارجی محافظت می‌کند. با این حال، عواملی مانند عوامل استرس زای محیطی، شرایط آب و هوایی سخت، و تغییرات مرتبط با افزایش سن می‌توانند عملکرد این لایه محافظ را به خطر انداخته و منجر به کاهش رطوبت و خشکی پوست شوند. عوامل مرطوب کننده با جذب، حفظ و توزیع آب و رطوبت در پوست از طریق مکانیسم‌های گوناگونی (آبرسانی، نرم کنندگی و انسداد) سطح آبرسانی بهینه پوست را بازیابی و حفظ می‌کنند. عوامل مرطوب کننده با تامین مجدد رطوبت و تقویت عملکرد لایه محافظ پوست، به سلامت کلی پوست کمک می کنند. پوستی که به خوبی هیدراته شده باشد، صاف تر، حجیم تر و درخشان تر به نظر می رسد، و همزمان برای مقابله با عوامل استرس زای محیطی و پیری زودرس مجهزتر است. به طور خلاصه، عوامل مرطوب کننده اجزای ضروری محصولات مراقبت از پوست و آرایشی و بهداشتی هستند که نقشی اساسی در حفظ رطوبت پوست، افزایش عملکرد لایه محافظ پوست و ارتقاء سلامت و تندرستی کلی پوست دارند.

برای انتخاب مرطوب کننده مناسب (عامل آبرسان پوست و مواد نرم کننده/تسکین‌دهنده پوست) عوامل زیر ضروری است:

- درک ویژگی های شیمیایی، فیزیکی و عملکردی آنها.

- دانستن روش های بهینه استفاده از آن‌ها در فرمولاسیون، برای برآورده‌سازی ادعاها و عملکردهای خاص.

- در نظر گرفتن درک، انتظارات و نیاز مصرف‌کنندگان برای ایجاد بازار مناسب.

در ادامه به طبقه بندی و عملکرد عوامل مرطوب‌کننده پرداخته و دسته‌بندی‌های متنوع آن و معیارهای اثربخشی آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

طبقه ‌بندی مرطوب کننده‌ها

از آنجایی که پوست‌های خشک و ترکیبی نیاز به ترمیم لایه‌های محافظ دارند، برای دستیابی به مرطوب‌سازی مطلوب مصرف‌کننده، باید ترکیب چهار دسته اصلی از مواد کاربردی را در نظر گرفت. این چهار دسته شامل آبرسان‌ها، نرم کننده‌ها، عوامل انسدادی و عوامل کراتولیتیک می‌شوند.

عوامل آبرسان‌ (Humectants)

آبرسان‌ها دسته‌ای از عوامل مرطوب‌کننده هستند که توانایی جذب رطوبت از محیط و و حفظ آن در لایه‌های عمیق‌تر پوست را دارند. آن‌ها با کشیدن مولکول‌های آب به داخل سلول‌های پوستی، نقش مهمی در آب‌رسانی خارجی‌ترین لایه پوست (استراتوم شاخی) دارند. این خاصیت به بهبود هیدراتاسیون، قابلیت ارتجاعی و ظاهر کلی پوست کمک می‌کند. گلیسیرین، پروپیلن گلیکول، اوره، بتائین و لانولین مثال‌هایی از این دسته مواد هستند. مکانیسم اثر آبرسان‌ها شامل تشکیل پیوندهای هیدروژنی با مولکول‌های آب است که به آن‌ها اجازه می‌دهد در لایه شاخی پوست جذب شده و در سلول‌های پوست باقی بمانند. این فرآیند آبرسانی به بازیابی و حفظ تعادل رطوبت طبیعی پوست کمک کرده و در نتیجه پوست صاف‌تر، هیدراته‌تر و سالم‌تر به نظر می‌رسد. به طور کلی، آبرسان‌ها اجزای ضروری در محصولات مراقبت از پوست هستند که منجر آبرسانی موثر و حفظ رطوبت پوست در انواع پوست می‌شوند. توانایی آنها در جذب و چسباندن آب به پوست آن‌ها را به اجزای ارزشمند فرمولاسیون مرطوب‌کننده‌ها، سرم‌ها و سایر محصولات آبرسان تبدیل می‌کند که به تغذیه، آبرسانی و درخشندگی پوست کمک می‌کنند. در مقاله دسته بندی مرطوب کننده‌ها به دسته بندی و معرفی ساختار انواع آب‌رسان‌ها پرداخته‌ایم.

نرم کننده‌ها (Emollients)

 نرم کننده ها عوامل مرطوب کننده‌ای هستند که با تشکیل یک لایه محافظ بر روی سطح پوست، جلوی از دست رفت رطوبت پوست را گرفته و زبری سطح پوست را کاهش می‌دهند. آنها نقش مهمی در نرم، صاف و تسکین پوست دارند و انعطاف‌پذیری و ظاهر کلی آن را بهبود می‌دهند. دایمتیکون‌ها، صمغ‌ها، کاپریک/ کاپریلیک تری گلیسیرید، ستیل پالمیتات، دی کاپریلیل اتر و روغن‌های گیاهی از جمله نرم کننده‌های رایج در فرمولاسیون محصولات آرایشی بهداشتی هستند.  مکانیسم اثر مرطوب کنندگی نرم ‌کننده‌ها شامل تشکیل یک لایه محافظ بر روی سطح پوست است که به حفظ رطوبت و جلوگیری از هدر رفتن آب پوست کمک می‌کند. این تشکیل لایه محافظ نه تنها پوست را هیدراته نگه می‌دارد، بلکه بخش‌های زبر پوست را صاف کرده و نرمی و انعطاف پوست را افزایش می‌دهد. به طور کلی، نرم‌کننده‌ها از ترکیبات ضروری در فرمولاسیون محصولات مراقبت از پوست هستند که باعث تسکین فوری خشکی و زبری می‌شوند و در عین حال بافت ظاهری پوست را بهبود می‌بخشند. توانایی آنها در تشکیل یک سد محافظ، آنها را به ویژه برای افرادی با پوست خشک یا حساس مفید کرده و به حفظ سطح رطوبت و بازگرداندن نرمی و شادابی پوست کمک می‌کند. در مقاله دسته بندی مرطوب کننده‌ها به دسته بندی و معرفی ساختار انواع نرم‌کننده‌ها پرداخته‌ایم.

عوامل انسدادی (Occlusivity Agents)

عوامل انسدادی، عوامل مرطوب‌کننده‌ای هستند که یک مانع فیزیکی روی سطح پوست ایجاد کرده و میزان از دست دادن آب از طریق اپیدرمی (TEWL) را کاهش می‌دهند. آنها نقش حیاتی در حفظ سطوح بهینه هیدراتاسیون و محافظت از پوست در برابر عوامل استرس زای محیطی دارند. ژل پترولئوم (وازلین)، پارافین مایع، کره شیاء و آلکیل متیکون از جمله عوامل انسدادی مورد استفاده در فرمولاسیون، محصولات آرایشی و بهداشتی هستند.  مکانیسم اثر عوامل انسدادی شامل ایجاد یک لایه مهر و موم مانند محافظ بر روی سطح پوست است که تبخیر آب از سطح پوست را کند کرده و جلوی  از دست رفتن رطوبت پوست را می‌گیرد. این سد مانع به حفظ سطح هیدراتاسیون، نرم شدن زبری پوست و محافظت از پوست در برابر عوامل محیطی کمک شایانی می‌کند. به طور کلی، عوامل انسدادی از مواد ضروری در فرمولاسیون محصولات مراقبت از پوست ، به ویژه محصولات ویژه پوست‌های خشک یا دهیدراته هستند. استفاده از عوامل انسدادی در فرمولاسیون‌های مختلف منجر به آبرسانی موثر، حفظ رطوبت، پوستی نرم تر، صاف تر و انعطاف پذیرتر می‌‍شود. در مقاله دسته بندی مرطوب کننده‌ها به دسته بندی و معرفی ساختار انواع عوامل انسدادی پرداخته‌ایم.

عوامل کراتولیتیک (Keratolytic Agents)

عوامل کراتولیتیک، عوامل مرطوب‌کننده‌ای هستند که به حذف سلول‌های مرده پوست (کراتینوسیت‌ها) از سطح پوست کمک کرده و بافت پوست را صاف‌تر و نرم‌تر می‌کنند. این مواد با افزایش لایه‌برداری و چرخش ‌سلولی پوست ظاهر پوست را زیباتر کرده و جذب سایر عوامل مواد مرطوب‌کننده را افزایش می‌دهند. سالیسیلیک اسید، لاکتیک اسید، آلانتوئین و آنزیم‌هایی مثل پاپائین (از پاپایا) و بروملین (از آناناس) از جمله عوامل کراتولیتیک رایج فرمولاسیون محصولات آرایشی و بهداشتی هستند. مکانیسم اثر عوامل کراتولیتیک شامل تسریع ریختن سلول‌های مرده پوست از سطح پوست است که در نتیجه پوست ظاهری شاداب‌تر، صاف‌تر و درخشان‌تر خواهد داشت. با ایجاد لایه‌برداری و بازسازی پوست، عوامل کراتولیتیک کارایی سایر عوامل مرطوب کننده به کار رفته در فرمولاسیون را افزایش داده و سلامت و ظاهر کلی پوست را بهبود می‌بخشند.  به طور کلی، عوامل کراتولیتیک مواد با ارزشی در محصولات مراقبت از پوست هستند که منجر به لایه‌برداری موثر و جوانسازی  می‌شوند. توانایی آنها در بهبود بافت پوست، باز کردن منافذ پوست، و افزایش جذب  سایر عوامل مرطوب کننده، آنها را به اجزای ضروری فرمولاسیون‌هایی تبدیل می‌کند که مشکلات مختلف پوستی، از خشکی و زبری پوست تا آکنه و پیری را هدف قرار می‌دهند. در مقاله دسته بندی مرطوب کننده‌ها به دسته بندی و معرفی ساختار انواع عوامل کراتولیتیک پرداخته‌ایم.

شاخص‌های و معیارهای انتخاب مرطوب کننده مناسب

عملکرد‌ مرطوب کننده‌ها به عواملی نظیر درک حسی مصرف کننده از تغییر شکل پوست خود و درستی ادعاهای بالینی محصول در رابطه با بهبود پوست و ایجاد تعادل بین این دو عامل بستگی دارد. این عملکرد باید به گونه‌ای باشد که انتظارات مصرف کننده در مورد بهبود سلامت پوست خود را برآورده کند. در ادامه به معرفی تعدادی از شاخصه‌های اصلی ارزیابی عملکرد عوامل مرطوب‌کننده‌ در فرمولاسیون محصولات آرایشی بهداشتی و مراقبت شخصی می‌پردازیم.

از دست دادن آب از طریق اپیدرم (TWEL)

TEWL شاخصی برای اندازه گیری میزان از دست دادن آب از طریق سطح پوست به محیط اطراف است. این شاخصه یک پارامتر ضروری برای ارزیابی یکپارچگی لایه محافظ پوستی و ارزیابی سطح هیدراتاسیون پوست است. مرطوب‌کننده‌های مؤثر باید TEWL را کاهش دهند، که نشان‌دهنده توانایی آن‌ها در مقابله با از دست دادن رطوبت و حفظ سطح بهینه هیدراتاسیون در پوست است. اندازه گیری TEWL را می توان با استفاده از ابزارهای تخصصی مانند تبخیر سنج یا سنسورهای خازنی انجام داد. نکته قابل توجه این است که پایین آوردن بیش از TEWL در برخی از عوامل انسدادی (مانند وازلین) منجر به تشکیل یک فیلم انسدادی شده که سلامت واقعی پوست را پنهان کرده و توانایی پیش‌بینی میزان تعرق واقعی و تبخیر رطوبت از لایه شاخی را کاهش می‌دهند.

رسانایی (CONDUCTANCE)

رسانایی پوست، پاسخ گالوانیک پوست، توانایی پوست برای عبور جریان الکتریسیته را اندازه‌گیری می‌کند که تحت تأثیر وضعیت آب‌رسانی آن است. تغییرات الکتریکی پوست (مقاومت) به ظرفیت اتصال آب به لایه شاخی پوست نسبت داده می‌شود. مرطوب کننده‌هایی که رسانایی پوست را افزایش می‌دهند، سطح هیدراتاسیون را بهبود بخشیده و عملکرد لایه محافظ پوست را افزایش می‌دهند. ارزیابی رسانایی معمولاً با استفاده از رسانایی‌سنج ها یا دستگاه‌هایی که امپدانس پوست را اندازه‌گیری می‌کنند انجام می‌شود.

خشکی ظاهری (Observed Dryness)

ارزیابی‌های مشاهده‌ای توسط متخصصین آموزش‎دیده و مقایسه با گردایان‌های استاندارد یا خود فرد مصرف کننده، یک بازخورد ذهنی و حسی در مورد خشکی پوست و وضعیت کلی پوست ارائه می‌دهد. پارامترهایی مانند زبری پوست، پوسته پوسته شدن آن و ظاهر بصری پوست هنگام ارزیابی خشکی ظاهری مورد ارزیابی و مقایسه قرار می‌گیرند. عوامل مرطوب‌کننده‌ مؤثر باید خشکی را به‌طور مشهودی کاهش دهند و بافت و ظاهر پوست را بهبود بخشند.

پوسته پوسته شدن (DESQUAMATRY)

پوسته پوسته شدن به ریزش سلول‌های مرده پوست از سطح پوست گفته می‌شود. مرطوب کننده‌هایی که لایه‌برداری پوست را تقویت می‌کنند به ترویج نوسازی پوست و حفظ یک سد پوستی سالم کمک خواهند کرد. ارزیابی این شاخص شامل بازرسی بصری و نمره‌گذاری میزان پوسته پوسته شدن و ترک سطح پوست است. D-Squames® یک اصطلاح تجاری است که برای اشاره به روش ارزیابی برای اندازه‌گیری لایه برداری، استفاده می‌شود. این روش شامل جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل نمونه‌هایی از سلول‌های پوسته پوسته‌شده برای ارزیابی میزان و سرعت ریزش پوست است. این روش معمولاً شامل استفاده از یک نوار چسب مخصوص روی سطح پوست و برداشتن ملایم آن برای جمع‌آوری نمونه‌هایی از سلول‌های پوسته پوسته شده است. سپس این نمونه‌ها با استفاده از تکنیک‌های مختلف، مانند میکروسکوپ یا سنجش‌های بیوشیمیایی، برای تعیین کمیت میزان لایه‌برداری روی پوست مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.

قبل از بررسی معیارهای انتخاب مرطوب کننده مناسب در فرمولاسیون‌ها پرداختن به نکات زیر ضروری است:

- TEWL ابزار خوبی برای ارزیابی توانایی یک ماده/فرمولاسیون در تعدیل رطوبت پوست و یکپارچگی لایه محافظ است. TEWL پایین نشان دهنده سلامت لایه محافظ و توانایی حفظ رطوبت طبیعی و مناسب آن به ویژه در محیط های خشک است.  

 - عامل انسدادی در فرمولاسیون باید به عنوان یک محافظ خوب برای لایه محافظ پوست عمل کند. بنابراین تست پچ (چسب) و رگرسیون ۷ روزه که در آن رسانایی و TEWL اندازه‌گیری می‌شود، تعیین‌کننده‌های خوبی برای عملکرد عامل انسدادی باشد.

- رگرسیون 7 روزه پروتکل خاصی است که برای ارزیابی اثربخشی محصولات مرطوب کننده در یک دوره هفت روزه استفاده می شود. این روش شامل نظارت بر تغییرات در پارامترها یا نتایج مختلف پوست در روزهای متوالی برای تعیین اثربخشی مرطوب کننده در آبرسانی و بهبود وضعیت پوست در طول زمان است.

- تست پچ (چسب) ، یک جنبه حیاتی در ارزیابی مرطوب‌کننده‌ها و اثرات آنها بر عملکرد سد محافظ پوست است. تست پچ شامل استفاده از مقدار کمی از مرطوب کننده یا اجزای آن در ناحیه مشخصی از پوست (معمولاً روی ساعد یا پشت) زیر یک چسب انسدادی برای یک دوره مشخص، معمولاً 24 تا 72 ساعت است. علاوه بر این، آزمایش پچ به پزشکان اجازه می‌دهد تا افرادی را که ممکن است به ترکیبات خاص موجود در مرطوب‌کننده‌ها حساس یا آلرژیک باشند شناسایی کنند و از استفاده ایمن و موثر از محصولات مراقبت از پوست اطمینان حاصل کنند.

-عوامل کراتولیتیک به پاکسازی سطح پوست، جوانسازی ظاهر آن و افزایش گردش سلولی کمک می‌کنند. شمارش بصری به عنوان روش اولیه برای ارزیابی اثربخشی این عوامل در فرمولاسیون‌ها عمل می‌کند، در حالی که ارزیابی خشکی ظاهری نیز به عنوان یک روش آزمایش تکمیلی مناسب عمل می‌کند.

- نرمی به بهبود قابل توجه در بافت و احساس پوست اشاره دارد که باعث تقویت حس لامسه کلی در پوست می شود.

- ارزیابی حسی یکی دیگر از جنبه های مهم ارزیابی مرطوب کننده ها است که بر تجربه حسی و درک کاربر از محصول تمرکز دارد. این ارزیابی عواملی مانند بافت، قوام، رایحه، جذب و احساس کلی پس از استفاده را در نظر می گیرد.

ارزیابی کلی مرتبط با  شاخصه‌ها (آزمون‌های) هر کدام از طبقه‌بندی‌های عوامل آب‌رسان در جدول زیر گردآوری شده‌ است (نمره‌ها بر اساس ستاره و از 1 تا 5 ستاره متغییر است.)

 

عامل مرطوب کننده	رسانایی	TEWL	رگرسیون 7 روزه	خشکی ظاهری	پوسته پوسته شدن	تست پچ	ارزیابی حسی
آب‌رسان‌ها	+++	+++++	+	+	+	+	++
عوامل انسدادی	++++	++++	+++	+++++	+	+++	++
عوامل کراتولیتیک	+	+	+	+++	+++++	+	+
نرم کننده‌ها	++	+	++	+++	+	++	+++++

 

همانگونه که در این جدول مشاهده می‌کنید، استفاده از هریک از طبقه‌بندی‌های عوامل مرطوب کننده به تنهایی، نیازهای یک فرمولاسیون مناسب و ایده‌آل را برطرف نمی‌کند. و برای ایجاد فرمولاسیون و محصولی که در هر کدام از شاخصه‌ها و آزمون‌ها نمره قبولی را بگیرد. نیاز به ترکیب این عوامل به میزان دقیق و درست می‌باشد. در چنین فرمولاسیونی، رسانایی و TEWL محصول به وسیله آب‌رسان‌ها و عوامل انسدادی تامین می‌شود. خشکی ظاهری، به وسیله ترکیبی از عوامل انسدادی، کراتولیتیک و نرم کننده‌ها برطرف می‌گردد. مشکل پوسته پوسته شدن توسط عوامل کراتولیتیک برطرف می‌شود و ارزیابی حسی محصول که مهم ترین عنصر در بازاریابی محصولات است، توسط نرم کننده‌ها بهینه می‌گردد.

نتیجه گیری و پیشنهاد

عوامل مرطوب کننده با تامین مجدد رطوبت، تقویت عملکرد لایه محافظ پوست و ارتقای سلامت کلی پوست، نقش مهمی در محصولات مراقبت از پوست دارند. آنها از اجزای ضروری فرمولاسیون های مراقبت از پوست هستند که به ایجاد پوستی هیدراته، تغذیه شده و درخشان کمک می‌کنند. عوامل مرطوب کننده موثر به حفظ سطوح بهینه هیدراتاسیون، بهبود بافت پوست و محافظت در برابر عوامل استرس زای محیطی کمک فراوانی کرده و در نهایت منجر به پوست سالم‌تر و انعطاف پذیرتر می‌شوند. تولیدکنندگان و فرمولاتور‌های محصولات آرایشی و بهداشتی با شناخت درست از عوامل مرطوب کننده‌ می‌توانند در فرمولاسیون محصول خود به انتخاب عوامل مرطوب کننده ایده‌آل بپردازند. انتخابی که موثر، با کیفیت بالا، بسته به نیاز مشتری و با شاخصه‌های عملکردی مناسب می‌باشد. با انتخاب عوامل مرطوب‌کننده مناسب و فرمول‌بندی محصولاتی که نیازهای متنوع مصرف‌کنندگان را برآورده می‌کنند، تولیدکنندگان می‌توانند راه‌حل‌های مراقبت از پوستی را ارائه دهند که آبرسانی، نرمی و فواید طولانی مدت برای پوست مصرف کننده به ارمغان آورد.